استاندارد حسابداری شماره ۸ – حسابداری موجودی مواد و کالا
استانداردهای حسابداری مجموعهای از دستورالعملها هستند که به ثبت، اندازهگیری و گزارش درست اطلاعات مالی کمک میکنند تا تصویر شفافی از وضعیت مالی شرکتها ارائه شود.
در این مقاله، خلاصهای از استاندارد حسابداری شماره ۸ یعنی حسابداری موجودی مواد و کالا را به زبان ساده مرور میکنیم. مطالعه کامل متن استاندارد همیشه توصیه میشود، اما این نوشته برای آشنایی اولیه و درک نکات کلیدی آن است.
۱. دامنه کاربرد و تعاریف
بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۸، موجودی مواد و کالا به داراییهایی گفته میشود که:
- برای فروش در جریان عادی عملیات واحد تجاری نگهداری میشوند.
- برای ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرآیند تولید به کار میروند.
به فعالیت اصلی شرکت توجه ویژهای باید داشت. مثلاً اگر یک شرکت داروسازی میز یا صندلی بخرد، این اقلام جزو موجودی کالا محسوب نمیشوند، زیرا در عملیات عادی شرکت بهکار نمیروند.
۲. اندازهگیری موجودی مواد و کالا
واحد تجاری باید موجودیها را بر اساس کمترین مقدار بین بهای تمامشده و خالص ارزش فروش اندازهگیری کند.
- بهای تمامشده: شامل مخارج خرید، مخارج تبدیل و سایر هزینههای مرتبط با رساندن موجودی به وضعیت و مکان فعلی است.
- خالص ارزش فروش: مبلغی است که از فروش موجودی پس از کسر هزینههای تکمیل و فروش بهدست میآید.
اگر ارزش بازار کمتر از بهای تمامشده باشد، شرکت باید کاهش ارزش موجودی را در همان دوره مالی شناسایی کند.
۳. روشهای محاسبه بهای تمامشده
بهای تمامشده موجودیها معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل میشود:
- مخارج خرید: شامل بهای خرید، حقوق و عوارض گمرکی، هزینه حمل و سایر مخارج مستقیم است.
- مخارج تبدیل: شامل دستمزد مستقیم و سربار ثابت و متغیر تولید برای تبدیل مواد اولیه به محصول.
سربار ثابت: مانند اجاره سالن تولید.
سربار متغیر: مانند هزینه برق یا مواد مصرفی که با حجم تولید تغییر میکند.
سایر مخارج: مانند هزینه حمل داخلی، آزمایشگاه و کارشناسی.
در شرکتهای خدماتی، بهای تمامشده شامل دستمزد کارکنان مشارکتکننده در ارائه خدمات است. هزینههای اداری و فروش در بهای تمامشده خدمات لحاظ نمیشوند.
۴. روشهای قیمتگذاری موجودیها
استاندارد حسابداری شماره ۸ سه روش برای تعیین بهای تمامشده موجودیها معرفی میکند:
FIFO (اولین وارد، اولین خارج): ابتدا کالاهای قدیمیتر فروختهشده فرض میشوند.
- میانگین موزون: بهای تمامشده بر اساس میانگین وزنی اقلام موجود محاسبه میشود.
- شناسایی ویژه: برای هر قلم کالا، بهای تمامشده بهصورت جداگانه ردیابی میشود.
روش LIFO در استانداردهای حسابداری ایران پذیرفته نشده است، زیرا میتواند باعث کاهش غیرواقعی مالیات شود.
۵. شناسایی هزینه و تطابق با درآمد
شرکت باید مبلغ دفتری موجودیهای فروشرفته را در همان دورهای که درآمد شناسایی میشود، بهعنوان هزینه ثبت کند.
همچنین کاهش ارزش موجودیها باید در همان دوره ثبت شود و نباید به دوره بعد منتقل گردد.
اگر موجودی برای ساخت دارایی ثابت استفاده شود، بهای آن باید به بهای تمامشده دارایی افزوده شود.
۶. افشا در صورتهای مالی
استاندارد حسابداری شماره ۸ تأکید میکند که شرکتها باید در صورتهای مالی خود موارد زیر را افشا کنند:
- روشهای محاسبه بهای تمامشده موجودیها
- روشهای قیمتگذاری (مانند FIFO یا میانگین موزون)
- مبلغ کاهش ارزش موجودیها
اجرای این استاندارد از سال ۱۳۸۰ الزامی شده و تمام واحدهای اقتصادی باید آن را رعایت کنند.
جمعبندی
استاندارد حسابداری شماره ۸ چارچوب مشخصی برای حسابداری موجودی مواد و کالا ارائه میدهد.
هدف این استاندارد، ارائه تصویری منصفانه از وضعیت مالی شرکت از طریق شناسایی صحیح بهای تمامشده، خالص ارزش فروش و کاهش ارزش موجودیهاست.
«برای دسترسی کامل به جزئیات استاندارد، میتوانید فایل PDF استاندارد حسابداری شماره ۸ را از اینجا دانلود کنید.»